ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 10/05/2008
Θέμα «Πνιγόμαστε στα κελιά ανηλίκων»
ΤΡΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΑΝΗΛΙΚΟΥΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥΣ ΘΑ ΕΠΙΣΤΡΕΨΟΥΝ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΜΕ ΒΑΡΥΤΕΡΑ ΑΔΙΚΗΜΑΤΑ
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΩΤΗΡΧΟΥ
Πολλά λέγονται τούτον τον καιρό για τα σαράντα χρόνια του Μάη του '68. Ανάμεσα στα άλλα ξεκίνησε και μια συζήτηση αμφισβήτησης της φυλακής. «Η φυλακή γεννάει το έγκλημα», «η φυλακή είναι το έγκλημα» είναι μερικά από τα συμπεράσματα επιστημόνων γύρω από το θέμα που, όταν διατυπώθηκαν, θεωρήθηκαν γνήσια τέκνα του ριζοσπαστισμού της εποχής.
Θυμηθείτε τώρα δύο ονόματα. Σορίν Ματέι και Κώστας Πάσσαρης. Φαινομενικά τίποτα δεν συνδέει αυτούς τους δύο ανθρώπους παρά μόνο ο ποινικός βίος τους, ο χαρακτηρισμός τους από τις διωκτικές αρχές τουλάχιστον ως «ιδιαίτερα επικίνδυνων». Ο ένας απασχόλησε την κοινή γνώμη πριν από 10 χρόνια στην υπόθεση που έμεινε γνωστή ως «Νιόβης». Ο άλλος την απασχολεί ακόμη. Ποιος είναι ο συνδετικός κρίκος; Και οι δύο υπήρξαν φυλακισμένοι από ανήλικοι. Μήπως τα ριζοσπαστικά συμπεράσματα επιβεβαιώνονται με τον πιο απόλυτα τραγικό τρόπο σε αυτά τα δύο κραυγαλέα παραδείγματα; Μήπως το σωφρονιστικό σύστημα όχι μόνο αναπαράγει τους «πελάτες» του εξασφαλίζοντας τη διαιώνισή του, αλλά διαμορφώνει τελικά ακόμη πιο «σκληρούς» εγκληματίες, ώστε να δικαιολογεί την ύπαρξή του;
Επιστροφή
Και αυτοί είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου: τρεις στους τέσσερις ανήλικους κρατούμενους θα επιστρέψουν στις φυλακές ως ενήλικες και για βαρύτερα αδικήματα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που διέθεσε ο εγκληματολόγος Γιώργος Νικολόπουλος, αυτή τη στιγμή στις φυλακές ανηλίκων (σωφρονιστικά και θεραπευτικά καταστήματα και ιδρύματα αρωγής της χώρας) κρατούνται 729 άτομα -ανήλικοι και μετέφηβοι, δηλαδή παιδιά 13 χρόνων έως νέοι 25 ετών. Μη νομίσετε ότι όλοι αυτοί είναι τίποτα ...«σκληροί εγκληματίες» για να βρίσκονται εκεί: οι κατηγορίες ή οι καταδίκες για το αναφερόμενο ως «κύριο αδίκημα» αφορούν κυρίως παραβάσεις της νομοθεσίας για τα ναρκωτικά, αδικήματα κατά της περιουσίας και παράνομη είσοδο στη χώρα. Για το τελευταίο «αδίκημα» κραυγαλέα είναι η περίπτωση του Αυλώνα, όπου οι αλλοδαποί είναι διπλάσιοι των Ελλήνων: συγκεκριμένα εκεί κρατούνται 110 Ελληνες έναντι 219 αλλοδαπών. Κι ακόμη το 36,9% των κρατουμένων στις φυλακές ανηλίκων, λίγο παραπάνω από τον ένα στους τρεις, είναι υπόδικοι, με σημαντική δυσαναλογία σε βάρος των αλλοδαπών ως προς το καθεστώς υποδικίας, καθώς η σχέση που προκύπτει είναι 2,7 αλλοδαποί προφυλακισμένοι προς έναν Ελληνα.
Απουσία
Οσο για τη μεταχείριση που τους επιφυλάσσεται; Απουσία σύνδεσης με την κοινότητα, χαμηλού επιπέδου υγειονομικές παροχές, ελάχιστη έως ανύπαρκτη ενημέρωση για τα δικαιώματά τους, πεπαλαιωμένες εγκαταστάσεις και ανεπάρκεια προσωπικού είναι οι διαπιστώσεις από αυτοψίες του Συνηγόρου του Παιδιού.
Η κατάσταση περιγράφεται ως αφόρητη από τους ίδιους τους κρατούμενους: «Δεν έχουμε αέρα. Πνιγόμαστε» είναι η δραματική αποτύπωση τηλεφωνήματος ανηλίκου από το ψυχιατρείο στο «Κελί», την εφημερίδα της Πρωτοβουλίας που κυκλοφόρησε το δεύτερο τεύχος της. Στο κατάστημα κράτησης Βόλου, όπου κρατούνται αποκλειστικά αλλοδαποί, υπάρχουν διπλάσιοι νέοι των προβλέπομενων θέσεων: 127 άτομα για 65 θέσεις.
Ποια είναι αυτά τα παιδιά στα οποία επιβάλλεται ο εγκλεισμός; Εδώ φανερώνεται η επιλεκτικότητα του συστήματος της ποινικής καταστολής.
«Στην ουσία αποτελούν το άκρο ενός συνεχούς κοινωνικού αποκλεισμού που είχε ξεκινήσει πολύ πιο πριν» σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Βασίλης Καρύδης. Στο κατάστημα κράτησης του Αυλώνα διαπιστώθηκε ότι κανείς από τους γονείς των κρατουμένων παιδιών δεν είχε τελειώσει το Γυμνάσιο, ενώ ακόμη και τα ίδια τα παιδιά είχαν εγκαταλείψει το σχολείο. Αντιμετώπιζαν, δηλαδή, ήδη προβλήματα ένταξης. Οπότε δεν τίθεται και θέμα επανένταξης μετά την αποφυλάκιση: «Δεν έχει προϋπάρξει ένταξη για να μιλάμε για επανένταξη» παρατηρεί ο καθηγητής.
Κατάργηση
Επειδή έτσι συμβαίνει, το αίτημα για την κατάργηση των φυλακών ανηλίκων, που ανέδειξε η πρόσφατη εκδήλωση της Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων, είναι όχι μόνο επίκαιρο, αλλά επιτακτικό.
«Το θέμα είναι τα παιδιά αυτά να βρεθούν σε περιβάλλον όπου δεν θα ανακυκλώνονται οι συνθήκες βίας και εκμετάλλευσης. Δεν μπορεί η φυλακή, ένα αφύσικο περιβάλλον, να δημιουργεί ομαλές συνθήκες» είπε στην εκδήλωση ο καθηγητής και συνηγόρησε υπέρ της κατάργησης των φυλακών ανηλίκων: «Η φυλάκιση ανηλίκων μπορεί να καταργηθεί. Ετσι καταργήθηκαν και άλλοι θεσμοί που θεωρούνταν αναγκαίοι, όπως είναι η θανατική ποινή και τα βασανιστήρια. Θα βρούμε τρόπους. Ας δοκιμάσουμε εναλλακτικά μέτρα. Κάποια στιγμή η στέρηση της ελευθερίας πρέπει να πάει στο μουσείο της Ιστορίας»...
http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=10.05.2008,id=92544760
Θυμηθείτε τώρα δύο ονόματα. Σορίν Ματέι και Κώστας Πάσσαρης. Φαινομενικά τίποτα δεν συνδέει αυτούς τους δύο ανθρώπους παρά μόνο ο ποινικός βίος τους, ο χαρακτηρισμός τους από τις διωκτικές αρχές τουλάχιστον ως «ιδιαίτερα επικίνδυνων». Ο ένας απασχόλησε την κοινή γνώμη πριν από 10 χρόνια στην υπόθεση που έμεινε γνωστή ως «Νιόβης». Ο άλλος την απασχολεί ακόμη. Ποιος είναι ο συνδετικός κρίκος; Και οι δύο υπήρξαν φυλακισμένοι από ανήλικοι. Μήπως τα ριζοσπαστικά συμπεράσματα επιβεβαιώνονται με τον πιο απόλυτα τραγικό τρόπο σε αυτά τα δύο κραυγαλέα παραδείγματα; Μήπως το σωφρονιστικό σύστημα όχι μόνο αναπαράγει τους «πελάτες» του εξασφαλίζοντας τη διαιώνισή του, αλλά διαμορφώνει τελικά ακόμη πιο «σκληρούς» εγκληματίες, ώστε να δικαιολογεί την ύπαρξή του;
Επιστροφή
Και αυτοί είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου: τρεις στους τέσσερις ανήλικους κρατούμενους θα επιστρέψουν στις φυλακές ως ενήλικες και για βαρύτερα αδικήματα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που διέθεσε ο εγκληματολόγος Γιώργος Νικολόπουλος, αυτή τη στιγμή στις φυλακές ανηλίκων (σωφρονιστικά και θεραπευτικά καταστήματα και ιδρύματα αρωγής της χώρας) κρατούνται 729 άτομα -ανήλικοι και μετέφηβοι, δηλαδή παιδιά 13 χρόνων έως νέοι 25 ετών. Μη νομίσετε ότι όλοι αυτοί είναι τίποτα ...«σκληροί εγκληματίες» για να βρίσκονται εκεί: οι κατηγορίες ή οι καταδίκες για το αναφερόμενο ως «κύριο αδίκημα» αφορούν κυρίως παραβάσεις της νομοθεσίας για τα ναρκωτικά, αδικήματα κατά της περιουσίας και παράνομη είσοδο στη χώρα. Για το τελευταίο «αδίκημα» κραυγαλέα είναι η περίπτωση του Αυλώνα, όπου οι αλλοδαποί είναι διπλάσιοι των Ελλήνων: συγκεκριμένα εκεί κρατούνται 110 Ελληνες έναντι 219 αλλοδαπών. Κι ακόμη το 36,9% των κρατουμένων στις φυλακές ανηλίκων, λίγο παραπάνω από τον ένα στους τρεις, είναι υπόδικοι, με σημαντική δυσαναλογία σε βάρος των αλλοδαπών ως προς το καθεστώς υποδικίας, καθώς η σχέση που προκύπτει είναι 2,7 αλλοδαποί προφυλακισμένοι προς έναν Ελληνα.
Απουσία
Οσο για τη μεταχείριση που τους επιφυλάσσεται; Απουσία σύνδεσης με την κοινότητα, χαμηλού επιπέδου υγειονομικές παροχές, ελάχιστη έως ανύπαρκτη ενημέρωση για τα δικαιώματά τους, πεπαλαιωμένες εγκαταστάσεις και ανεπάρκεια προσωπικού είναι οι διαπιστώσεις από αυτοψίες του Συνηγόρου του Παιδιού.
Η κατάσταση περιγράφεται ως αφόρητη από τους ίδιους τους κρατούμενους: «Δεν έχουμε αέρα. Πνιγόμαστε» είναι η δραματική αποτύπωση τηλεφωνήματος ανηλίκου από το ψυχιατρείο στο «Κελί», την εφημερίδα της Πρωτοβουλίας που κυκλοφόρησε το δεύτερο τεύχος της. Στο κατάστημα κράτησης Βόλου, όπου κρατούνται αποκλειστικά αλλοδαποί, υπάρχουν διπλάσιοι νέοι των προβλέπομενων θέσεων: 127 άτομα για 65 θέσεις.
Ποια είναι αυτά τα παιδιά στα οποία επιβάλλεται ο εγκλεισμός; Εδώ φανερώνεται η επιλεκτικότητα του συστήματος της ποινικής καταστολής.
«Στην ουσία αποτελούν το άκρο ενός συνεχούς κοινωνικού αποκλεισμού που είχε ξεκινήσει πολύ πιο πριν» σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Βασίλης Καρύδης. Στο κατάστημα κράτησης του Αυλώνα διαπιστώθηκε ότι κανείς από τους γονείς των κρατουμένων παιδιών δεν είχε τελειώσει το Γυμνάσιο, ενώ ακόμη και τα ίδια τα παιδιά είχαν εγκαταλείψει το σχολείο. Αντιμετώπιζαν, δηλαδή, ήδη προβλήματα ένταξης. Οπότε δεν τίθεται και θέμα επανένταξης μετά την αποφυλάκιση: «Δεν έχει προϋπάρξει ένταξη για να μιλάμε για επανένταξη» παρατηρεί ο καθηγητής.
Κατάργηση
Επειδή έτσι συμβαίνει, το αίτημα για την κατάργηση των φυλακών ανηλίκων, που ανέδειξε η πρόσφατη εκδήλωση της Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων, είναι όχι μόνο επίκαιρο, αλλά επιτακτικό.
«Το θέμα είναι τα παιδιά αυτά να βρεθούν σε περιβάλλον όπου δεν θα ανακυκλώνονται οι συνθήκες βίας και εκμετάλλευσης. Δεν μπορεί η φυλακή, ένα αφύσικο περιβάλλον, να δημιουργεί ομαλές συνθήκες» είπε στην εκδήλωση ο καθηγητής και συνηγόρησε υπέρ της κατάργησης των φυλακών ανηλίκων: «Η φυλάκιση ανηλίκων μπορεί να καταργηθεί. Ετσι καταργήθηκαν και άλλοι θεσμοί που θεωρούνταν αναγκαίοι, όπως είναι η θανατική ποινή και τα βασανιστήρια. Θα βρούμε τρόπους. Ας δοκιμάσουμε εναλλακτικά μέτρα. Κάποια στιγμή η στέρηση της ελευθερίας πρέπει να πάει στο μουσείο της Ιστορίας»...
http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=10.05.2008,id=92544760
Εικόνες παιδικότητας και εγκλεισμού
Φωτογραφία από γκράφιτι ανήλικων κρατουμένων σε πρόγραμμα της «Αρσις»Ενα ασπρόμαυρο κολάζ: χέρια δεμένα με χειροπέδες, κάγκελα με μια κλειδαριά στη μέση, αγκαθωτό συρματόπλεγμα σε έναν ψηλό τοίχο. Στη συνέχεια μία παιδική ζωγραφιά: πράσινα δενδράκια, ένα καταγάλανο ποταμάκι, ένα σπιτάκι με κόκκινη στέγη, πουλάκια στον ουρανό.
Η μία διαφάνεια διαδέχτηκε την άλλη. Στην τρίτη είδαμε ότι αυτά τα δύο κομμάτια συνέθεταν ένα έργο. Που έφτιαξε το ίδιο παιδί, κρατούμενος στις φυλακές Αυλώνα. «Αυτή είναι η εικόνα που έχουν τα παιδιά που είναι μέσα για το έξω. Η δεύτερη αποτυπώνει την πραγματικότητα που βιώνουν. Από τη μια ενήλικοι λόγω συνθηκών, από την άλλη ανήλικοι σ' αυτό που πλάθουν ως ιδεατό για τον έξω κόσμο. Αυτό πιστεύουν, γι' αυτό γυρίζουν κομμάτια όταν επιστρέφουν από την άδειά τους, επειδή και έξω η πραγματικότητα δεν τους δικαιώνει». Τα παραπάνω, απόσπασμα από την παρουσίαση του διευθυντή του σχολείου της φυλακής Αυλώνα Πέτρου Δαμιανού, πριν από λίγο καιρό σε μια ημερίδα της Κοινωνικής Οργάνωσης Υποστήριξης Νέων «Αρσις», που πραγματοποιεί παρεμβάσεις στις φυλακές μας, έμειναν χαραγμένα στο νου. Φωτίζοντας την αντινομία παιδικότητας και εγκλεισμού...
Σημάδια... ψυχής για το μικρό Νασίμ οι 15 μήνες φυλακή
Ο Νασίμ από το Αφγανιστάν είναι ένα τυπικό δείγμα ανήλικου αλλοδαπού κρατούμενου: συνελήφθη πριν από τεσσεράμισι χρόνια, όταν πήγε να υποβάλει αίτημα ασύλου. «Με συνέλαβαν, με ξυλοκόπησαν άσχημα στο αστυνομικό τμήμα Κολωνού και την άλλη μέρα, χωρίς καλά καλά να καταλάβω τι γινόταν, έγινε η δίκη. Χωρίς μεταφραστή. Χωρίς δικηγόρο. Μέσα σε δυο-τρία λεπτά καταδικάστηκα» μας λέει. Το έγκλημά του το κατάλαβε αργότερα στη φυλακή: παράνομη είσοδος στη χώρα. Η ποινή; Τέσσερις μήνες φυλάκιση, 2.000 πρόστιμο και απέλαση. Στη συνέχεια καταδικάστηκε άλλον ένα χρόνο επειδή δεν είχε να πληρώσει το πρόστιμο. Πέρασε 15 μήνες στη φυλακή. «Ήμουν πολύ άρρωστος στην αρχή. Πονούσα από το ξύλο, ψυχολογικά ήμουν χάλια από τα όσα είχα περάσει στο δρόμο. Δυο φορές προσπάθησα να έρθω με τα πόδια και με γύρισαν πίσω...».Η φυλακή τον σημάδεψε: «Πήγα να ρωτήσω για ποιο λόγο με είχαν εκεί και ο γραμματέας μού είπε "ήρθες από τη χώρα σου που πεινούσες και εδώ έχεις κάτι να φας και κάπου να μείνεις, τι άλλο θες"». Δεν είναι η προσβολή που τον πείραξε: «Το χειρότερο είναι ότι αυτοκτόνησε ο μοναδικός μου τότε φίλος στη φυλακή, ο Αχμέτ. Ηταν Κούρδος. Κρεμάστηκε».
Οι συνθήκες; «Χάλια. Ακόμη και στο πάτωμα κοιμόταν κόσμος. Εντάξει, δεν γίνονται βασανιστήρια, αλλά από ναρκωτικά όσα θέλεις». Ο ίδιος σε ακόμη χειρότερη μοίρα: «Πέρασα πολύ δύσκολα. Δεν ήξερα τη γλώσσα, δεν μπορούσα να ρωτήσω τίποτα, δεν είχα μια τηλεκάρτα να τηλεφωνήσω σε κάποιον φίλο, δεν είχα ούτε ένα ευρώ στην τσέπη ούτε ρούχα, τίποτα».
Πώς αποτιμά την εμπειρία του από το δρόμο και τη φυλακή; «Η απόφαση για προσφυγιά είναι η τελευταία επιλογή όταν δεν μπορείς να ζήσεις πια στη χώρα σου. Χάνεις ό,τι έχεις και δεν έχεις. Περιμέναμε όταν φύγαμε (σ.σ. όλη η οικογένειά του είναι μοιρασμένη στην Ευρώπη) κάτι πολύ καλύτερο. Σίγουρα όχι άλλη μία φυλακή και βασανιστήρια...».
http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=10.05.2008,id=13200440
