KAΘHMEPINH
13-01-08
Του Ιωαννη Μ. Βαρβιτσιωτη*Μια πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ διαπιστώνει έναν αυξανόμενο συνωστισμό των εγκλείστων στις φυλακές των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Ειδικότερα στη χώρα μας το ποσοστό πληρότητας των σωφρονιστικών καταστημάτων ανέρχεται σε 179%, όταν ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ κυμαίνεται γύρω στο 109%. Συνωστισμός όμως των κρατουμένων στις φυλακές παρατηρείται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες: Ιταλία, Ισπανία, Ουγγαρία, αλλά και στο Μεξικό.
Ειδικότερα, για την Ελλάδα το ποσοστό των αλλοδαπών κρατουμένων ανέρχεται στο 42% των εγκλείστων. Είναι, δε, δυστυχώς αναμενόμενο ότι λόγω της αυξανομένης εγκληματικότητας η διόγκωση των αριθμών είναι δεδομένη. Ομως, η συνεχής αύξηση του «πληθυσμού» των φυλακών λειτουργεί απαγορευτικά στον διαχωρισμό των καταδίκων ανάλογα με τη βαρύτητα του αδικήματος και το μέγεθος της ποινής. Ετσι, οι έγκλειστοι διαβιώνουν όλοι μαζί ανεξάρτητα από ηλικία, αδίκημα και ποινή. Κατ’ αυτόν όμως τον τρόπο τα σωφρονιστικά καταστήματα μεταβάλλονται σε «σχολές επιμορφώσεως κακοποιών». Είναι πασιφανές ότι η κατάσταση αυτή ελάχιστα συμβάλλει στην επανένταξη στην κοινωνία των καταδίκων μετά την αποφυλάκισή τους. Αντίθετα μάλιστα, τους οδηγεί σε διάπραξη νέων αδικημάτων που τις περισσότερες φορές είναι βαρύτερα από τα ήδη τελεσθέντα.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο τα «εναλλακτικά μέτρα» βρίσκουν ολοένα και περισσότερη απήχηση στη θεωρία της ποινικής καταστολής. Η τελευταία τάση είναι ο σωφρονισμός να γίνεται έξω από τις φυλακές διότι με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ικανοποιητικότερα η προετοιμασία της αποφυλάκισης για την επανένταξη στην κοινωνία, αλλά και για την ένταξη στην αγορά εργασίας. Και ακόμη -ίσως το σημαντικότερο- δεν συνοδεύει τον καταδικασθέντα ο κοινωνικός στιγματισμός.
Δύο χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η Φινλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ακολουθώντας το παράδειγμα των ΗΠΑ, εφαρμόζουν την ποινή της «υποχρεωτικής κοινωνικής εργασίας» (Compulsory unpaid work). Αντί δηλαδή τα δικαστήρια σε μικρές παραβάσεις και εγκλήματα πλημμεληματικού χαρακτήρα να καταγιγνώσκουν ποινές φυλακίσεως, επιβάλλουν στους παραβάτες την υποχρέωση παροχής υπηρεσιών υπέρ της τοπικής κοινότητας. Οι εργασίες στις οποίες καλούνται να απασχοληθούν οι κατάδικοι είναι κυρίως χειρωνακτικής φύσεως και συνήθως τελούν υπό την επίβλεψη της δημοτικής αρχής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2006 επιβλήθηκαν περισσότερες από 125 χιλιάδες ποινές υποχρεωτικής κοινωνικής εργασίας και αφορούσαν κυρίως άνδρες ηλικίας 17 - 25 ετών.
Ανάλογη ρύθμιση υπάρχει από το 1991 και στον Ελληνικό Ποινικό Κώδικα (άρθρο 82) που προβλέπει ότι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις ποινές, που δεν υπερβαίνουν τα τρία χρόνια, μπορεί να μετατραπούν σε ποινή παροχής κοινωφελούς εργασίας. Πιο συγκεκριμένα η διάταξη, η οποία, μάλιστα, είναι ιδιαίτερα λεπτομερής ορίζει ότι:
1. Η κοινωφελής εργασία παρέχεται χωρίς αμοιβή σε υπηρεσίες του κράτους, των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, των νομικών προσώπων του δημόσιου τομέα ή σε μη κερδοσκοπικά κοινωφελή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ή και άλλα, τα οποία ορίζονται με υπουργική απόφαση. Μπορεί επίσης να αφορά και παροχή υπηρεσιών προς τον παθόντα, αν κατέστη ανάπηρος, και συμφωνούν ο καταδικασμένος και ο παθών.
2. Κάθε ημέρα φυλακίσεως μετατρέπεται σε παροχή κοινωφελούς εργασίας τεσσάρων ωρών, το δικαστήριο όμως, λαμβάνοντας υπόψη τις προσωπικές συνθήκες του καταδικασμένου, μπορεί να περιορίσει την κοινωφελή εργασία μέχρι δύο ή να την αυξήσει έως έξι ώρες για κάθε μέρα ποινής φυλακίσεως.
3. Αν από υπαιτιότητα εκείνου που καταδικάσθηκε, η εργασία παρέχεται ελλιπώς ή πλημμελώς, παύει να ισχύει η μετατροπή της ποινής σε ποινή παροχής κοινωφελούς εργασίας.
Ανάλογη διάταξη (άρθρα 132 - 134) υφίσταται και στον Γαλλικό Ποινικό Κώδικα (ίσως και στην ποινική νομοθεσία και άλλων χωρών), όμως ούτε στην Ελλάδα ούτε στη Γαλλία η ορθή αυτή ρύθμιση έχει τύχει ευρείας εφαρμογής. Είναι βέβαια αλήθεια ότι στην Ελλάδα η εφαρμογή του μέτρου θα είναι περιορισμένη, αφού η κειμένη νομοθεσία παρέχει τη δυνατότητα της εξαγοράς των μέχρι τριών ετών ποινών. Ομως υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις ατόμων που ενώ έχουν καταδικασθεί σε ποινές μετατρέψιμες σε χρηματικές δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να καταβάλουν το ποσό της μετατροπής, με αποτέλεσμα να εκτίουν την ποινή τους στις φυλακές.
Για όλους αυτούς τους λόγους απευθύνθηκα στον αρμόδιο επίτροπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προτείνοντας να ενταχθεί η «υποχρεωτική κοινωνική εργασία» στην κοινοτική νομοθεσία.
Ανεξάρτητα όμως και παράλληλα με την προσπάθεια αυτή, η τύχη της οποίας είναι άγνωστη, απευθύνθηκα και στον υπουργό Δικαιοσύνης, ώστε να προβεί στις ενέργειες εκείνες (έκδοση υπουργικών αποφάσεων και διαταγμάτων) ώστε να αφαιρεθεί κάθε πρόσχημα για να μην εφαρμόζεται η συγκεκριμένη διάταξη. Ως τότε, ίδωμεν!!!
* Ο κ. Ιωάννης Μ. Βαρβιτσιώτης είναι επικεφαλής των ευρωβουλευτών της Ν.Δ. στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_758954_13/01/2008_255318
