Έχουμε τις χειρότερες φυλακές της Ευρώπης

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Κυριακή 29 Απριλίου 2007

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΕΡΒΑ

Η εξέγερση στις ελληνικές φυλακές έφερε ξανά στην επιφάνεια τα χρόνια προβλήματα του άρρωστου σωφρονιστικού μας συστήματος.

Τη στιγμή που το υπουργείο Δικαιοσύνης κατέφευγε στη βία, όλοι οι κοινωνικοί φορείς αναγνώριζαν το δίκαιο των αιτημάτων των κρατουμένων για ανθρώπινη και αξιοπρεπή διαβίωση. Για του λόγου το αληθές, ιδού οι 7 πληγές του σωφρονιστικού μας συστήματος που είναι από τα χειρότερα στην Ευρώπη:

1 Ποινές

Η Ελλάδα επιβάλλει τις πιο υψηλές ποινές πανευρωπαϊκά. Η ελάχιστη ποινή για τα κακουργήματα είναι πέντε χρόνια, ενώ στις άλλες χώρες το ένα έτος. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 50% των δικαστικών αποφάσεων στην Ελλάδα επιβάλλουν καθείρξεις 5-20 χρόνων, όταν στη Γερμανία μόνο το 4% των αποφάσεων επιβάλλει ποινές 5-15 ετών!

* Η Ελλάδα έχει, επίσης, τη μεγαλύτερη διάρκεια προφυλάκισης στην Ευρώπη. Κατά μέσο όρο, διαρκεί ένα χρόνο, με αποτέλεσμα το 1/3 των εγκλείστων να είναι υπόδικοι.

* Στη Γερμανία περισσότεροι από τους μισούς υπόδικους παραμένουν προφυλακισμένοι για διάστημα μικρότερο των τριών μηνών.

Μετά τις αποκαλύψεις για το παραδικαστικό κύκλωμα, οι αποφάσεις των δικαστηρίων αυστηροποιήθηκαν ακόμη περισσότερο. Ο πρόεδρος του ΔΣΑ Δημ. Παξινός κατήγγειλε πρόσφατα ότι η επίδειξη αυστηρότητας επηρεάζει περισσότερο τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

2 Ναρκωτικά

Το μισό περίπου του πληθυσμού των φυλακών βρίσκεται εκεί για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι καταδικασμένοι ως έμποροι ή μικροδιακινητές («βαποράκια») που είναι ταυτόχρονα και χρήστες.

* Από το 2001 και μετά, όσοι καταδικάζονται για υποθέσεις ναρκωτικών πρέπει να εκτίσουν τα 4/5 της ποινής (αντί των 3/5 που ισχύει για τα άλλα αδικήματα), κάτι που ενέτεινε το πρόβλημα του υπερπληθυσμού. Οι κρατούμενοι ζητούν να εφαρμοστούν τα 3/5 για όλους, κάτι που βρίσκει σύμφωνο και τον Συνήγορο του Πολίτη.

* Τα προγράμματα απεξάρτησης στις φυλακές πάντως υπολειτουργούν. Στις Φυλακές Νέων του Αυλώνα υπάρχουν μόνο ομάδες αυτοβοήθειας της «Στροφής», ενώ όλοι ζητούν ολοκληρωμένη μονάδα απεξάρτησης.

* Στον Ελαιώνα, τα προγράμματα απεξάρτησης, 5 χρόνια μετά την εξαγγελία τους, είναι ακόμη πιλοτικά!

3 Αλλοδαποί

Αποτελούν το 45% του έγκλειστου πληθυσμού. Υπολογίζεται ότι φυλακίζονται 450 αλλοδαποί ανά 100.000, τη στιγμή που για τους Έλληνες η αναλογία είναι 55 ανά 100.000 κατοίκους.

* Τα ποσοστά αλλοδαπών κρατουμένων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι: Ιταλία 33%, Γαλλία 21%, Δανία 17,5%, Αγγλία 13,6% και Ισπανία (με ανάλογο πρόβλημα λαθρομετανάστευσης) 29,7%. Το υπουργείο Δικαιοσύνης ευελπιστεί να μεταφέρει μεγάλο αριθμό αλλοδαπών στις χώρες καταγωγής τους (κυρίως βαλκανικές), μόλις εφαρμοστεί η απόφαση της Ε.Ε. για μεταφορά κρατουμένων.

4 Ανήλικοι

Έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό φυλακισμένων ανήλικων παραβατών. Το ποσοστό τους αγγίζει το 4%, όταν στην Αγγλία είναι 3,2%, στη Γαλλία 1,1%, στην Αλβανία 1%, στην Ιταλία 0,7% και στην Ισπανία 0%!

Η βασική ευρωπαϊκή αρχή είναι ότι οι ανήλικοι δεν φυλακίζονται, αλλά υποβάλλονται σε αναμορφωτικά μέτρα. Και όμως, πρόσφατα ένας 15χρονος πολωνός φυλακισμένος για κατοχή μερικών γραμμαρίων χασίς βρέθηκε απαγχονισμένος στο ψυχιατρείο του Κορυδαλλού!

* Σε έρευνα του καθηγητή Ν. Κουράκη για τους νέους παραβάτες αποδείχθηκε η αναποτελεσματικότητα του «σωφρονισμού» και η αναπόφευκτη στροφή των ανηλίκων στο έγκλημα μετά τη σταδιοδρομία τους στη φυλακή. Έτσι, 6-7 χρόνια μετά την πρώτη φυλάκισή τους, οι περισσότεροι δεν μπόρεσαν να ορθοποδίσουν. Μόνο ένας στους πέντε, ηλικίας 26-27 ετών, κατάφερε να μην ξαναπάει φυλακή. Οι πιο πολλοί είχαν ήδη φυλακισθεί δύο φορές, για ληστείες και κλοπές. Μόνο το 27% όσων ρωτήθηκαν δεν είχαν δοκιμάσει ποτέ ναρκωτικά...

5 Άδειες

Είναι ίσως το μοναδικό μέτρο που συνδέει τους κρατούμενους με τον έξω κόσμο και τους δημιουργεί κίνητρο να συμπεριφέρονται σωστά. Το ποσοστό αστοχίας του μέτρου είναι πολύ μικρό.

Όμως η χορήγηση αδειών αποτελεί και αντικείμενο τριβών. Οι αλλοδαποί δυσκολεύονται να πάρουν άδεια, επειδή δεν έχουν μόνιμη κατοικία. Το θέμα των αδειών έθεσαν ως πρώτο πρόβλημα κρατούμενοι του Μαλανδρίνου στην αντιπροσωπεία του Συνηγόρου του Πολίτη, όταν προ διετίας επισκέφθηκε τις φυλακές.

6 Επανένταξη

Περισσότεροι από 10.500 κρατούμενοι είναι παρατημένοι στην τύχη τους. Χωρίς γιατρούς, με υποτυπώδεις ιατρικές υποδομές, με επισκέπτες ψυχιάτρους, με ελάχιστους κοινωνικούς λειτουργούς, με εκπαιδευτικά προγράμματα που υπολειτουργούν, δεν έχουν καμία ελπίδα επανένταξης.

* Ειδικά για τους ανήλικους, η ανεύρεση εργασίας είναι εξαιρετικά δύσκολη. Οπως παρατηρεί ο κ. Κουράκης, η φυλακή αποδομεί την προσωπικότητά τους, ενώ λόγω προκατάληψης των εργοδοτών σπάνια βρίσκουν δουλειά. Πολλοί καταφεύγουν έτσι στα ναρκωτικά.

Ένα μεγάλο ποσοστό (34% του συνόλου των ερωτηθέντων και 77% των μη εγκλείστων ανηλίκων) θεωρούν ότι υιοθέτησαν στη φυλακή κανόνες συμπεριφοράς, όπως «να κοιτάνε μόνο τη δουλειά τους», «να μην ενδιαφέρονται για τους άλλους», «να μαθαίνουν να παρανομούν», που τους εξοικοίωσαν με τον «ιδρυματικό υποπολιτισμό της φυλακής».

* Τα ίδια προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι υπόλοιποι κρατούμενοι. Εγκριτοι εγκληματολόγοι, όπως η καθηγήτρια Ι. Σπινέλη, πρώην πρόεδρος του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου Φυλακής, εκτιμούν ότι αυτό που κυρίως πρέπει να γίνει είναι η ενίσχυση των εναλλακτικών μορφών έκτισης της ποινής, η προώθηση μορφών ημιελεύθερης διαβίωσης, η τμηματική έκτιση και η πλήρης εφαρμογή της κοινωφελούς εργασίας.

7 Υπερπληθυσμός

Από το 1995 έως σήμερα, ο πληθυσμός των φυλακών διπλασιάστηκε. Η Ελλάδα κατέχει την 20ή θέση μεταξύ 165 χώρων όσον αφορά την πληρότητα των σωφρονιστικών καταστημάτων.

Ο συνωστισμός στα κελιά, η έλλειψη συνθηκών υγιεινής, η απουσία ενασχολήσεων εκθέτουν διαρκώς τη χώρα στην Ευρώπη. Ακόμη και οι πιο σύγχρονες φυλακές του Μαλανδρίνου δεν έχουν πόσιμο νερό, αν και βρίσκονται δίπλα στον Μόρνο.

* Πρόσφατα παραδόθηκαν οι νέες φυλακές Τρικάλων και Δομοκού, ενώ έχει προγραμματιστεί να παραδοθούν ώς το επόμενο καλοκαίρι και οι φυλακές σε Γρεβενά, Σέρρες, Δράμα, Χανιά και Ελαιώνα Θηβών (γυναικείες). Από το υπουργείο εκτιμάται ότι σύντομα η χωρητικότητα θα έχει αυξηθεί κατά 3.000-4.000 θέσεις.

* Ταυτόχρονα, προωθείται η ανέγερση τριών ακόμη φυλακών μέσα από τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Οι φυλακές αυτές θα γίνουν σε Θεσσαλονίκη (800 θέσεων), Κόρινθο, Βόλο.

http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=29.04.2007