Έκθεση Αυτοψίας του Συνηγόρου του Πολίτη στο Γενικό Κατάστημα Κράτησης Μαλανδρίνου

ΕΚΘΕΣΗ ΑΥΤΟΨΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΝΗΓΟΡΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

Στο Γενικό Κατάστημα Κράτησης Μαλανδρίνου

Ο Συνήγορος του Πολίτη, κατόπιν οµαδικών και ατοµικών αναφορών κρατουµένων σχετικά µε τις συνθήκες κράτησης και την άσκηση των ατοµικών δικαιωµάτων τους στο Γενικό Κατάστηµα Κράτησης (Γ.Κ.Κ.) Μαλανδρίνου, ενεργώντας στο πλαίσιο των αρµοδιοτήτων του και ειδικότερα σύµφωνα µε το άρθρο 4 παρ. 5 του Νόµου 3094/2003 (ΦΕΚ Α΄10/22.01.2003), παρήγγειλε τη διενέργεια αυτοψίας και όλων των σχετικών εξεταστικών πράξεων στο ανωτέρω σωφρονιστικό κατάστηµα. Η αυτοψία διενεργήθηκε, την Πέµπτη 17 Μαρτίου 2005, από το Βοηθό Συνήγορο του Πολίτη κύριο Ανδρέα Τάκη και τους ειδικούς επιστήµονες στον Κύκλο ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου κ. κ. Χαράλαµπο Παπα-χαραλάµπους, Ευτύχιο Φυτράκη και κα Χρυσή Χατζή. Σηµειώνεται ότι είχε προηγηθεί τηλεοµοιοτυπική ενηµέρωση επί τούτου τόσο του κ. ∆ιευθυντή όσο και του κ. Εισαγγελέα-Επόπτη του καταστήµατος.

Περί την 9η πρωινή της 17.03.2005, ο Βοηθός Συνήγορος και οι ειδικοί επιστήµονες της Ανεξάρτητης Αρχής µετέβησαν στο Γ. Κ. Κ. Μαλανδρίνου, όπου τους δέχθηκαν ο κ. ∆ιευθυντής (Ι.Χριστοφοράκης), ο κ. Αρχιφύλακας και ο κ. Αντεισαγγελέας Πρωτοδικών Άµφισσας (κ. Κ.Πέτσας) και στη συνέχεια η κα Εισαγγελέας Πρωτοδικών Άµφισσας (κα Β.Βλάχου) ασκούσα τα καθήκοντα του Εισαγγελέα-Επόπτη της Φυλακής. Τα στελέχη της Ανεξάρτητης Αρχής συζήτησαν διεξοδικά µε τους ανωτέρω τα ζητήµατα υποδοµής του καταστήµατος, χορήγησης αδειών, ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης και δέσµευσης των µεταγοµένων και είχαν πολύ καλή συνεργασία τόσο µε τις εισαγγελικές αρχές όσο και µε τη διεύθυνση του καταστήµατος. Συζήτησαν επίσης µε την κοινωνική λειτουργό και τον ιατρό του καταστήµατος.

Στη συνέχεια επισκέφθηκαν τα γραφεία του προσωπικού και το αρχείο του καταστήµατος και τέλος επισκέφθηκαν τους χώρους κράτησης µε τη συνοδεία του κ. Αρχιφύλακα, της κ. Εισαγγελέως-επόπτη και σωφρονιστικών υπαλλήλων.

Επισηµαίνεται ότι αρχικά στο κλιµάκιο της Ανεξάρτητης Αρχής µεταφέρθηκε η προφορική άρνηση του κ. Γενικού Γραµµατέα του Υπουργείου ∆ικαιοσύνης να εισέλθουν στους χώρους κράτησης, άρνηση που επιβεβαίωσε τηλεφωνικώς ο ∆ιευθυντής Σωφρονιστικής Μεταχείρισης Ενηλίκων του υπουργείου κ. Κουτσούκης, επικαλούµενος την από 20-12-2004 υπ’ αριθµ.3830 εγκύκλιο προς τους Εισαγγελείς της χώρας του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. ∆.Λινού. Ο Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη κ. Α.Τάκης διευκρίνισε ότι η εγκύκλιος αυτή εξεδόθη κατόπιν της από 7-11-2004 επιστολής του Συνηγόρου του Πολίτη κ. Γεωργίου Καµίνη προς τον κ. Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, στην οποία αναλυτικά εξηγείται η γενική κατά τον Ν.3094/2003 αρµοδιότητα της συνταγµατικά κατοχυ-ρωµένης Ανεξάρτητης Αρχής προς διαµεσολάβηση µε κάθε πρόσφορο µέσο, και ρητώς µε αυτοψία (άρθρ. 4 παρ.5 Ν.3094/03), σε όλες τις δηµόσιες υπηρεσίες, από τις οποίες ο νοµοθέτης δεν εξαιρεί τα σωφρονιστικά καταστήµατα ως περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου ∆ικαιοσύνης. Η αρµοδιότητα του Συνηγόρου του Πολίτη για την καταπο-λέµηση της κακοδιοίκησης, τη διαφύλαξη της νοµιµότητας και την προστασία των δικαιωµάτων των πολιτών, ως παράλληλη αρµοδιότητα επί των πράξεων ή παραλείψεων της σωφρονιστικής διοίκησης δεν συγκρούεται µε την εποπτεία της έκτισης της ποινής από τις εισαγγελικές αρχές, συνιστά τουναντίον παράλληλη και συµπληρωµατική της εισαγγελικής εποπτείας θεσµική εγγύηση του κράτους δικαίου, της νοµιµότητας και διαφάνειας των πράξεων της εκτελεστικής εξουσίας στους χώρους σωφρονιστικής κράτησης, εκεί που ο πολίτης κατ’ εξοχήν χρήζει µεγαλύτερης προστασίας. Η ανωτέρω 3830/20-12-2004 εγκύκλιος του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. ∆.Λινού ρητώς δέχεται «την παράλληλη ελεγκτική αρµοδιότητα» του Συνηγόρου του Πολίτη, ο οποίος εποµένως «µπορεί να ελέγχει τα καταστήµατα κράτησης ως προς τη νοµιµότητα της άσκησης των διοικητικών καθηκόντων εκ µέρους των αρµοδίων υπαλλήλων». Η απόπειρα αντίθετης ερµηνείας εκ µέρους στελεχών του Υπουργείου ∆ικαιοσύνης, αποκρούσθηκε από τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. ∆.Λινό σε προφορικό ερώτηµα που του έθεσε η κα Εισαγγελέας-Επόπτης του Γ.Κ.Κ. Μαλανδρίνου κατά την ηµέρα της αυτοψίας, την 17.03.2005.

Κατόπιν αυτών, βάσει της εκ του Συντάγµατος και του Ν.3094/2003 αποστολής της Ανεξάρτητης Αρχής του Συνηγόρου του Πολίτη, το κλιµάκιο της Αρχής επισκέφθηκε u964 τους χώρους κράτησης του σωφρονιστικού αυτού κατάστήµατος και προέβη στις ακόλουθες διαπιστώσεις:

Ι. ΥΠΟ∆ΟΜΗ – ΣΥΝΘΗΚΕΣ ∆ΙΑΒΙΩΣΗΣ

Από την επαφή µε τη ∆ιεύθυνση και τους εισαγγελείς-επόπτες όσο και από την περιήγηση στους χώρους του καταστήµατος διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα:

Α) Προσωπικό – Εγκαταστάσεις

Γενικά, δεν ανακύπτουν ζητήµατα ως προς την αριθµητική και υπηρεσιακή επάρκεια του προσωπικού και ως προς την ευκταία πυκνότητα των κρατουµένων. Κοινή, αντίθετα, υπήρξε η παραδοχή, ότι γενικώς το Κατάστηµα παρουσίασε σηµαντικά κατασκευαστικά προβλήµατα σε λίγο χρόνο από την έναρξη της λειτουργίας του, γεγονός που προβληµατίζει όσον αφορά την επιµέλεια µε την οποία έγινε η παραλαβή του εν λόγω έργου. Το θέµα είναι σηµαντικό τόσο εν όψει της σαφούς, προγραµµατικού χαρακτήρα, διάταξης της σωφρονιστικής µας νοµοθεσίας, ότι οι κρατούµενοι δεν υποβάλλονται σε στερήσεις δικαιωµάτων άλλων πλην αυτού στην προσωπική τους ελευθερία (άρθρο 7 Σ.Κ.), όσο και εν όψει της υποχρέωσης της ∆ιεύθυνσης του Καταστήµατος να διατηρεί σε καλή λειτουργία τις εγκαταστάσεις του (άρθρο 25 παρ. 1 Σ.Κ.). Αναλυτικότερα:

Α1. Η πρόβλεψη για πληθυσµό κάτω των 300 εγκλείστων τηρείται, αφού στο Κατάστηµα φιλοξενούνται 280 άτοµα (άρθρο 20 παρ. 3 Σ.Κ.). Τηρείται επίσης η διάταξη για τη φιλοξενία µέχρι 6 ατόµων ανά θάλαµο (άρθρο 21 παρ. 1β’ Σ.Κ.), αφού τα κελιά φιλοξενούν 2 άτοµα. Υπάρχουν 10 ακτινωτές πτέρυγες χωρητικότητας 28 ατόµων (=14 κελιά Χ 2 άτοµα). Την υπηρεσία εξωτερικής φρούρησης στελεχώνουν 68 άτοµα. Το σωφρονιστικό προσωπικό ανέρχεται σε 120 υπαλλήλους (80 για φύλαξη και 40 λοιπό διοικητικό προσωπικό). Στο Κατάστηµα υπηρετούν και δύο κοινωνικοί λειτουργοί.

Α2. Χαρακτηριστικό παράδειγµα προβλήµατος υποδοµής αποτελεί η θέρµανση, αφού δεν θερµαίνονται κατά το χειµώνα όλοι οι χώροι του Καταστήµατος. Σηµειώνεται µάλιστα ότι το ψύχος στο Μαλανδρίνο κατά τη χειµερινή περίοδο είναι οµολογουµένως βαρύ. Η θέρµανση όµως και µάλιστα η παροχή της ανάλογα και µε τις κλιµατολογικές συνθήκες του κάθε τόπου κράτησης αποτελούν δικαιώµατα των κρατουµένων και αντίστοιχα υποχρεώσεις της Πολιτείας (άρθρο 20 παρ. 2 Σ.Κ.).

Α3. Σηµαντικό είναι και το πρόβληµα της παροχής νερού. Για την υδροδότηση του Καταστήµατος υπάρχει δεξαµενή µε µοτέρ, όγκου 35 κυβ. µ., όπου συγκεντρώνεται νερό το οποίο αγοράζεται, παρά το ότι το Κατάστηµα βρίσκεται πολύ κοντά στο Φράγµα του Μόρνου. Το Υπουργείο ∆ικαιοσύνης έχει δεσµευθεί για την κατασκευή διυλιστηρίου ύδατος. Ιδιαίτερα τον χειµώνα παρουσιάζεται σοβαρό πρόβληµα µε το ζεστό νερό, αφού οι ηλιακοί θερµοσυσσωρευτές διερράγησαν από το χιόνι, τέθηκαν έκτοτε εκτός λειτουργίας και η επισκευή τους κρίθηκε άσκοπη, εφ’ όσον η νέα βλάβη από την ίδια αιτία πρέπει να θεωρείται δεδοµένη. Η παροχή νερού καλύπτει ένα εξάωρο έως το πολύ οκτάωρο την ηµέρα, µε αποτέλεσµα τον εκ των πραγµάτων εξαναγκασµό των κρατουµένων να συλλέγουν νερό για να πιούν το βράδυ καθώς και τη δηµιουργία προβληµάτων υγιεινής και καθαριότητας. Ειδικότερα το βράδυ διατίθεται ζεστό νερό επί µία ώρα µε συνέπεια να προλαβαίνει το λουτρό µόνον ένας στους δύο κρατουµένους. Με τα ανωτέρω παραβιάζονται οι υποχρεώσεις εξασφάλισης συνθηκών υγιεινής κατά την κράτηση (άρθρα 20 παρ. 2α’, 21 παρ. 5γ’ Σ.Κ.), παροχής επαρκούς θερµού και κρύου νερού (άρθρο 21 παρ. 5γ’ Σ.Κ.), η δε ∆ιεύθυνση αδυνατεί εκ των πραγµάτων να ανταποκριθεί στην υποχρέωσή της να εξασφαλίζει τους όρους υγιεινής των κρατουµένων και καθαριότητας στο Κατάστηµα (άρθρο 25 παρ. 1 Σ.Κ.).

Α4. Ο βιολογικός καθαρισµός εκκρεµεί και η αποκοµιδή των λυµάτων γίνεται µόνο µέσω βυτιοφόρων οχηµάτων, µε όλες τις συνοδές συνέπειες της κατάστασης αυτής. Έξω από τη φυλακή υπάρχουν δύο «γούβες», τις οποίες δεν λειτούργησε ο κατασκευαστής. Έτσι, στη φυλακή δεν υπάρχει νόµιµος ΧΥΤΑ.

Α5. Παρατηρούνται διαρροές από τις στέγες των διαδρόµων. Η κατάσταση πρέπει να είναι ιδιαίτερα σοβαρή, αφού στα σηµεία των διαρροών έχει αλλοιωθεί το χρώµα του δαπέδου των διαδρόµων. ∆ιαρροή παρουσιάζεται και από τα παράθυρα του Καταστήµατος, ενώ και στο τσιµέντο των (κτιστών) κρεβατιών παρατηρήθηκε υγρασία και για το λόγο αυτό τοποθετήθηκαν σχάρες κάτω από τα στρώµατα.

Α6. Τα κελιά των κρατουµένων είναι σχετικά ευρύχωρα και η αναλογία χώρου και αριθµού κρατουµένων είναι γενικώς ανεκτή. Οι όροι χωρητικότητας του νόµου (άρθρο 21 παρ. 2, 4 Σ.Κ.) τηρούνται οριακά (: αντί 6 τ.µ./ κρατούµενο, παρέχονται για την ακρίβεια 11,925 τ.µ. και για τους δύο).

Α7. Η σίτιση φάνηκε να µην παρουσιάζει πρόβληµα (πρβλ. άρθρο 32 Σ.Κ.), εάν κρίνει κανείς από το δείγµα που µας παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της συνοµιλίας µε το διοικητικό προσωπικό και τους εισαγγελείς. Στα θετικά σηµεία ως προς τις υποδοµές του Καταστήµατος πρέπει να συµπεριληφθεί η λειτουργία του κυλικείου, που υλοποιείται από τους ίδιους τους κρατούµενους και από το οποίο αγοράζουν είδη και οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι. Σε γενικές γραµµές το κυλικείο παρουσίασε εικόνα εύτακτης και οργανωµένης υπηρεσίας.

Β) Απασχόληση

Η αναλογία σωφρονιστικού πληθυσµού και κρατουµένων απασχο-λούµενων σε θέσεις εργασίας (280/121) δεν είναι αρκετά υψηλή, βρίσκεται όµως σε ανεκτό επίπεδο. Υπάρχουν σε λειτουργία ηλεκτρολογείο, ενώ κάποιοι απασχολούνται στην αγιογράφηση ενός ειδικού χώρου του Καταστήµατος, που προορίζεται για τον εκκλησιασµό των κρατουµένων. Το κλιµάκιο της Αρχής υπογράµµισε την ιδιαίτερη ειδικοπροληπτική βαρύτητα της εµπέδωσης και περαιτέρω ανάπτυξης προγραµµάτων εκπαίδευσης και απασχόλησης στο πνεύµα των τεθειµένων διατάξεων που ευνοούν την επανένταξη µέσω αυτών (άρθρα 35, 40 κ.επ., 46 Σ.Κ.). Αναφέρθηκε παράλληλα η υλοποίηση προγραµµάτων επαγγελµατικής κατάρτισης µε τη συµµετοχή κρατουµένων.

Γ) Ψυχαγωγία – Άθληση

Γ1. ∆εν υπάρχει βιβλιοθήκη. Οι κρατούµενοι προµηθεύονται βιβλία στα κελιά τους από την κοινωνική υπηρεσία µετά από αίτησή τους. Η οργάνωσή της που προβλέπεται υποχρεωτικά (άρθρο 21 παρ. 6 Σ.Κ.), ενώ ενθαρρύνεται και η δηµιουργία της υπό δανειστική µορφή (άρθρο 37 παρ. 4 Σ.Κ.), συνιστάται και ειδικοπροληπτικά. Ο νόµος, άλλωστε, ενθαρρύνει την ενεργό συµµετοχή σε εν γένει ψυχαγωγικά προγράµµατα ως µορφή δηµιουργικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου που συνεκτιµάται θετικά για τη χορήγηση ευεργετικών µέτρων (άρθρο 38 Σ.Κ.).

Γ2. Παρατηρείται επίσης ότι δεν λειτουργούν χώροι άθλησης για λόγους ασφαλείας, αν και υπάρχει χώρος υπαίθριου γηπέδου. Το ίδιο ισχύει και για το γυµναστήριο. Είναι υποτυπώδες, µε προσοµοιώσεις βαρών (κατασκευές τσιµέντου). ∆εν ικανοποιούνται έτσι κατ’ ουσίαν οι επιταγές ύπαρξης επαρκών ανοικτών χώρων αθλοπαιδιών (άρθρο 21 παρ. 6 Σ.Κ.) και δηµιουργίας κατάλληλα διαµορφωµένων και εξοπλισµένων γυµναστηρίου και γηπέδου (άρθρο 36 παρ. 2 Σ.Κ.). Αντίθετα, µε την επιλεγείσα από τη ∆ιεύθυνση λύση απολυτοποιείται η ανάγκη ικανοποίησης των απαιτήσεων ασφαλείας έναντι των αναγκών των κρατουµένων να διαµορφώνουν στοιχειωδώς ψυχαγωγικά τον χρόνο τους και του δικαιώµατός τους στην άθληση, η συµµετοχή στην οποία συνεκτιµάται θετικά για τη χορήγηση ευεργετικών µέτρων (άρθρο 34 παρ. 1 Σ.Κ.). Η απολυτοποίηση αυτή δεν φαίνεται εύλογη εν όψει του γεγονότος, ότι το Κατάστηµα έχει µικρό αριθµό κρατουµένων και επαρκές αριθµητικά φυλακτικό προσωπικό, διαθέτει δε δύο σειρές υψηλών τοίχων περίφραξης, µεταξύ των οποίων µεσολαβεί τάφρος. Επί πλέον, ο κατασκευαστής προφανώς επιθυµούσε τη θέση σε λειτουργία των χώρων αυτών. Μία λύση που δεν θα έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια του Καταστήµατος θα µπορούσε να είναι η άθληση των κρατουµένων ανά πτέρυγα µε αυξηµένο προσωπικό φύλαξης.

ΙΙ. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Α. Παρουσιάζονται ασφαλώς δυσκολίες στο επισκεπτήριο από συγγενείς, φίλους αλλά και συνηγόρους των εγκλείστων λόγω της αποµονωµένης θέσης της φυλακής. Οι επισκέψεις όµως αποτελούν καίριο µέσο επικοινωνίας του κρατουµένου µε το κοινωνικό περιβάλλον, η τακτική και απρόσκοπτη ροή της οποίας εξοµαλύνει τη διαβίωση στη φυλακή και διευκολύνει την επανένταξη (άρθρο 51 παρ. 2 Σ.Κ.). Ρητά µάλιστα ορίζεται, ότι λαµβάνεται µέριµνα µη δυσχεράνσεως της επικοινωνίας των εγκλείστων σε Καταστήµατα κείµενα εκτός αστικών περιοχών (άρθρο 20 παρ. 1γ’ Σ.Κ.)

Β. Πρέπει να επισηµανθεί η εύλογη διαµαρτυρία των αλλοδαπών κρατουµένων για την ανεπάρκεια του χρονικού ορίου των τηλεκαρτών, στην αγορά περισσότερων από τις οποίες δυσκολεύονται να ανταποκριθούν χρηµατικά. Η ∆ιεύθυνση επέµεινε στην ανάγκη αποτροπής φαινοµένων χρήσης των τηλεκαρτών ως «νοµίσµατος» στο εσωτερικό της φυλακής, της µετατροπής τους δηλαδή σε αντικείµενο εκβιασµών και πιέσεων. Ας σηµειωθεί πάντως, ότι για τις τηλεκάρτες υπάρχει δέσµευση από τον Κανονισµό Φυλακών. Εν πάση περιπτώσει σε κάθε πτέρυγα διατίθεται τηλέφωνο µε κερµατοδέκτη και κατά τούτο τηρείται η επιταγή του νόµου (άρθρο 53 παρ. 1 Σ.Κ.), δεν µας αναφέρθηκε άλλωστε περίπτωση παράβασης της υποχρέωσης της υπηρεσίας να διευκολύνει την επικοινωνία κρατουµένων που αδυνατούν να καταβάλουν την τυχόν απαιτούµενη σχετική δαπάνη (άρθρο 53 παρ. 5 Σ.Κ.).

Γ. ∆ιάσταση της επικοινωνίας αποτελεί ασφαλώς και η ευχέρεια εισαγωγής ειδών στο Κατάστηµα, η οποία περιορίζεται σε πολύ µεγάλο βαθµό από σχετικές απαγορεύσεις που αποσκοπούν στην αποτροπή εισαγωγής ναρκωτικών ουσιών σε αυτό, πράξη µε τη βαρύτερη κατά νόµο πειθαρχική απαξία (άρθρα 68 παρ. 2ζ’, 69 παρ. 1 Σ.Κ.). Οι απαγορεύσεις εισαγωγής ειδών ένδυσης, υπόδησης και διατροφής θα αποτελούν δυστυχώς «µονόδροµο» για τη ∆ιεύθυνση, ενόσω δεν υπάρχουν µηχανήµατα ανίχνευσης των εν λόγω ουσιών. Τέτοια µηχανήµατα έχει ζητήσει πάντως η ∆ιεύθυνση του καταστήµατος.

ΙΙΙ. ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ

Κατά την επίσκεψη του κλιµακίου στο Γ.Κ.Κ. Μαλανδρίνου αναζητήθηκαν πληροφορίες για την ιατροφαρµακευτική περίθαλψη των κρατουµένων. ∆ιαπιστώθηκε ότι υπάρχει κτιριολογική υποδοµή στην οποία λειτουργεί ανεξάρτητα το ιατρείο του καταστήµατος. Ο χώρος είναι ικανοποιητικός τόσο από άποψη έκτασης όσο και κατάστασης – συντήρησης (καθαριότητα, διαρρύθµιση, οργάνωση).

Το ιατρείο είναι εξοπλισµένο µε τα απαραίτητα ιατρικά εργαλεία ενώ λειτουργεί και µικρό φαρµακείο για τις αναγκαίες χορηγήσεις στους κρατουµένου ή την αντιµετώπιση εκτάκτων περιστατικών. Το ιατρείο βέβαια είναι προσανατολισµένο στην παροχή πρώτων βοηθειών. Το κατάστηµα δε διαθέτει ασθενοφόρο, µε αποτέλεσµα αν χρειαστεί µεταφορά για κάποιο επείγον περιστατικό, να καλείται από την Άµφισσα, πράγµα που απαιτεί σηµαντικό χρόνο, για τη διαδροµή Άµφισσα – Μαλανδρίνο και αντιστρόφως ώστε να γίνει µεταφορά στο νοσοκοµείο. Εξάλλου υφίσταται σε ειδικό χώρο πλήρως εξοπλισµένο οδοντιατρείο.

Στο ιατρείο υπηρετεί ένας ιατρός χωρίς ειδικότητα (εκτελώντας υπηρεσία υπαίθρου) και τέσσερις νοσηλεύτριες. Ο ιατρός ευρίσκεται στο κατάστηµα κατά τις πρωϊνές ώρες ενώ οι νοσηλεύτριες εκτελούν υπηρεσία σε συνεχή βάση. Σηµειώνεται ωστόσο ότι δεν υφίσταται κάλυψη των κρατουµένων από ψυχίατρο, αν και κάτι τέτοιο θα ενδείκνυτο λόγω του υψηλού αριθµού κρατουµένων µε προβλήµατα εξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες.

IV. ΧΟΡΗΓΗΣΗ Α∆ΕΙΩΝ

∆εδοµένης της µεγάλης χιλιοµετρικής απόστασης του καταστήµατος από το µεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα – Θεσσαλονίκη) αλλά και από τη κοντινότερη πόλη – πρωτεύουσα νοµού (Άµφισσα) η πραγµατοποίηση επισκέψεων στους κρατούµενους είναι εξαιρετικά δυσχερής. ∆ιαπιστώθηκε µάλιστα ότι ο αριθµός επισκέψεων, από µέλη της οικογένειας, οικείους ή συνηγόρους, προς τους κρατουµένους είναι ελάχιστες. Για το λόγο αυτό η χορήγηση άδειας στους κρατούµενους του συγκεκριµένου καταστήµατος διαθέτει ξεχωριστή σηµασία, ως κύριο µέσο επικοινωνίας µε το οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.

Κατά την επίσκεψη του κλιµακίου στο Γ.Κ.Κ. Μαλανδρίνου αναζητήθηκαν πληροφορίες για τη λειτουργία του θεσµού της άδειας στους κρατούµενους (άρ. 54 Σ.Κ.). Το θέµα συζητήθηκε µε τον αντεισαγγελέα Άµφισσας, το διευθυντή του Καταστήµατος αλλά και την παρούσα κοινωνική λειτουργού, υπό την ιδιότητά τους ως µέλη του αρµόδιου , για τη χορήγηση αδειών, συµβουλίου του άρθρ. 70 παρ. 1 Σ.Κ.

∆ιαπιστώθηκε η θετική επίδραση του θεσµού στη λειτουργία του καταστήµατος ενώ παράλληλα εκφράστηκε η ανάγκη προσεκτικής χρήσης του. ∆όθηκαν εξάλλου µε προθυµία πληροφορίες για την πρακτική λειτουργία του θεσµού αλλά και στοιχεία από τη µέχρι τώρα τύχη των αιτήσεων χορήγησης αδείας.

Ειδικότερα, από την εφαρµογή του θεσµού στο συγκεκριµένο κατάστηµα (20.07.2001) µέχρι και τις 07.03.2005 καταγράφονται τα ακόλουθα δεδοµένα:

Κρατούµενοι Αιτήσεις Χορηγήσεις Ποσοστά %
Έλληνες 154 86 55,84
Αλλοδαποί 92 33 35,86
Σύνολο 246 119 48,37

Από ένα δειγµατοληπτικό έλεγχο σε αποφάσεις του ως άνω Συµβουλίου επί αιτήσεων κρατουµένων για χορήγηση άδειας, προέκυψαν τα ακόλουθα:

Η αποδοχή του αιτήµατος χορήγησης άδεια συχνά στηρίζεται στην καλή χρήση προηγουµένως χορηγηθείσας άδειας και στο γεγονός ότι ενδιάµεσα ο κρατούµενος δεν δηµιούργησε κάποιο πρόβληµα. Οι αποφάσεις του αρµόδιου συµβουλίου διαθέτουν ορισµένη αιτιολογία η οποία ποικίλει, ανάλογα µε την περίπτωση αλλά και ανάλογα µε το διατακτικό: Οι θετικές διαθέτουν στοιχειώδη αιτιολογία ενώ οι απορριπτικές διαθέτουν επαρκέστερη αιτιολογία µε αναφορά στα στοιχεία που θεµελιώνουν την αρνητική κρίση.

Εκτιµάται και λαµβάνεται υπόψη το τυχόν πειθαρχικό παρελθόν (τα πειθαρχικά παραπτώµατα που διέπραξε ο αιτών), οι αποδράσεις (ή απόπειρες αποδράσεων) οι οποίες και καθιστούν τον κρατούµενο ύποπτο φυγής (ή ορθότερα µη επιστροφής στο κατάστηµα).

Ενίοτε ο κρατούµενος κρίνεται «επικίνδυνος στη διάπραξη και νέων αδικηµάτων». Λαµβάνεται εξάλλου υπόψη το «είδος και η σοβαρότητα των αδικηµάτων τα οποία διέπραξε» καθώς και η διαπίστωση «υποτροπής» στοιχεία ωστόσο τα οποία δεν προβλέπονται ρητά στις σχετικές διατάξεις του Σ.Κ. (άρ. 55). Σηµειώνεται πάντως ότι οι εισαγγελικοί λειτουργοί, µέλη του αρµόδιου Συµβουλίου, διαθέτουν εικόνα των κρατουµένων – αιτούντων άδειας, δοθέντος ότι πραγµατοποιούν τακτικές επισκέψεις εβδοµαδιαίως.

Εξάλλου ως αιτιολογία των απορριπτικών αποφάσεων επί αιτήσεων χορήγησης αδείας αλλοδαπών κρατουµένων αναφέρεται ότι αυτή οφείλεται στην «παντελή έλλειψη οικογενειακών και λοιπών υποχρεώσεων στην Ελλάδα» και ως εκ τούτου «εκτιµάται ότι δεν θα κάνει σωστή χρήση αυτής και υφίσταται κίνδυνος φυγής αυτού» δοθέντος ότι υπάρχει «έλλειψη στενού οικογενειακού περιβάλλοντος στην Ελλάδα το οποίο να στηρίζει την όλη ενέργεια». Εκτιµάται εξάλλου από το Συµβούλιο, όπως και στους έλληνες, η προσωπικότητα, η συµπεριφορά κατά τη διάρκεια της κράτησης, ατοµική – επαγγελµατική και κοινωνική κατάσταση.

V. ∆ΕΣΜΕΥΣΗ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΓΩΓΗ

∆ιαπιστώθηκε ότι οι κρατούµενοι µετάγονται σε κάθε περίπτωση µε φορτηγάκι-κλούβα µε τα χέρια «πεισθάγκωνα» δεµένα µε χειροπέδες. Το όχηµα αυτό διαθέτει ασφαλές διαχωριστικό του οδηγού και των φρουρών από τον χώρο των κρατουµένων. Οι χώρος αυτός, στον οποίο η πρόσβαση είναι από θύρα στο πίσω µέρος του οχήµατος, αποτελείται από σειρές µεταλλικών καθισµάτων, χωρίς ζώνες ασφαλείας.

∆εδοµένης της ορεινής, διάρκεια περίπου 45 λεπτών, διαδροµής που απαιτείται για τις µεταγωγές σε δικαστήριο ή στο πλησιέστερο νοσοκοµείο Άµφισσας, ο τρόπος αυτός µεταγωγής αφ’ ενός δεν διασφαλίζει τη σωµατική ακεραιότητα των κρατουµένων διότι βγαίνουν µε µώλωπες, αδυνατώντας να στηριχθούν στις στροφές αφού είναι δεµένοι µε τα χέρια πίσω, και αφ’ ετέρου µπορεί να θεωρηθεί προσβλητικός της αξιοπρέπειας των κρατουµένων (βλ. άρθρ.144 παρ. 11 π.δ. 141/91: Η µεταγωγή γίνεται κατά τρόπο που να εξασφαλίζει την οµαλή µετακίνηση και συγχρόνως να µη θίγει την αξιοπρέπεια του κρατούµενου), αφού δηµιουργεί εύλογα την εικόνα µεταφοράς µη ανθρώπινου φορτίου.

Επίσης, κατά την πάγια θέση της Αρχής (έγγραφο 7507/02/2.2/2.7.03, ετήσια έκθεση 2003 σελ.75), η κρίση του κ. ∆ιευθυντή του Σ.Κ. κατ’ άρθρον 147 π.δ. 141/91 για την αναγκαιότητα της δέσµευσης κρατουµένων µε χειροπέδες θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να προηγείται της επιβολής του επαχθούς αυτού µέτρου διοικητικού καταναγκασµού, σύµφωνα µε τη συνταγµατική αρχή της αναλογικότητας (άρθρ.25 παρ.1 Συντάγµατος). Θα πρέπει δηλαδή σε κάθε µεταγωγή να λαµβάνεται υπ’ όψιν όχι µόνον το ύψος της ποινής κάθε κρατουµένου (άλλωστε κατά κανόνα, το Σ.Κ. Μαλανδρίνου συγκεντρώνει περιπτώσεις κάθειρξης ή ισοβίων) αλλά και η συµπεριφορά του κατά τη διαβίωσή του στο σωφρονιστικό κατάστηµα και κατόπιν της συνεκτίµησης αυτής να απαλλάσσονται από τη δέσµευση εντός του οχήµατος ασφαλείας όσοι κρατούµενοι δεν χαρακτηρίζονται επικίνδυνοι ή ύποπτοι απόδρασης.

Επιπροσθέτως, η έλλειψη ζωνών ασφαλείας στα οχήµατα µεταγωγής, σε συνδυασµό µε τον ασφαλή διαχωρισµό του χώρου των κρατουµένων από τον οδηγό και τους φρουρούς, θα έπρεπε να συνεκτιµηθεί από τη διεύθυνση του Γ.Κ.Κ. Μαλανδρίνου ούτως ώστε να εξευρεθεί άλλος τρόπος από τη δέσµευση πεισθάγκωνα, ασφαλέστερος για τη σωµατική ακεραιότητα των κρατουµένων, όπως λ.χ. η τοποθέτηση ζωνών ασφαλείας, η δέσµευση µε τα χέρια εµπρός ή η δέσµευση στο όχηµα εάν αυτό κριθεί επαρκές από πλευράς οδικής ασφάλειας.

Ειδική µνεία τέλος πρέπει να τύχει ένα ευρύτερης έκτασης πρόβληµα του ελληνικού σωφρονιστικού συστήµατος, το οποίο αναδείχθηκε και κατά την αυτοψία στο κατάστηµα του Μαλανδρίνου, ιδίως δε κατά την επαφή των µελών του κλιµακίου µε τους εκπροσώπους u964 της ∆ιοίκησης αλλά και της Εισαγγελικής αρχής. Πέραν του ειδικού ζητήµατος των ανιχνευτικών µηχανηµάτων που εθίγη ανωτέρω (βλ. υπό ΙΙ. Γ), το πρόβληµα µε τις ναρκωτικές ουσίες διαχέεται σχεδόν σε κάθε επί µέρους πεδίο της σωφρονιστικής αγωγής στο Κατάστηµα, είτε πρόκειται για τον ιατρικό εξοπλισµό του, είτε για την ακώλυτη άθληση των κρατουµένων, είτε για την οµαλή λειτουργία του κυλικείου, είτε, τέλος, για την οµαλή ροή της χορηγήσεως αδειών.

Με το πέρας της αυτοψίας η επιτροπή συνέταξε και υπογράφει την παρούσα έκθεση.


Αθήνα, 18 Μαρτίου 2005

Οι διενεργήσαντες την αυτοψία

Ανδρέας Τάκης
Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη

Χαρ. Παπαχαραλάµπους Ευτ. Φυτράκης Χρυσή Χατζή
Ειδικός επιστήµονας Ειδικός Επιστήµονας Ειδική επιστήµονας

http://www.synigoros.gr/docs/Malandrino_Ekthesi_Autopsias.pdf